jiàn tài zōng shí sī shū
諫太宗十思疏
【zuò zhě 】wèi zhēng 【cháo dài 】táng
【作者】魏徵 【朝代】唐
chén wén ：qiú mù zhī zhǎng zhě ，bì gù qí gēn běn ；yù liú zhī yuǎn zhě ，
臣聞：求木之長者，必固其根本；欲流之遠者，
bì xùn qí quán yuán ；sī guó zhī ān zhě ，bì jī qí dé yì 。yuán bú shēn ér wàng liú zhī
必浚其泉源；思國之安者，必積其德義。源不深而望流之
yuǎn ，gēn bú gù ér qiú mù zhī zhǎng ，dé bú hòu ér sī guó zhī ān ，chén suī xià yú
遠，根不固而求木之長，德不厚而思國之安，臣雖下愚，
zhī qí bú kě ，ér kuàng yú míng zhé hū ？rén jun1 dāng shén qì zhī zhòng ，
知其不可，而況於明哲乎？人君當神器之重，
jū yù zhōng zhī dà ，jiāng chóng jí tiān zhī jun4 ，yǒng bǎo wú jiāng zhī xiū 。
居域中之大，將崇極天之峻，永保無疆之休。
bú niàn jū ān sī wēi ，jiè shē yǐ jiǎn ，dé bú chù qí hòu ，qíng bú shèng qí yù ，
不念居安思危，戒奢以儉，德不處其厚，情不勝其欲，
sī yì fá gēn yǐ qiú mù mào ，sāi yuán ér yù liú zhǎng yě 。
斯亦伐根以求木茂，塞源而欲流長也。
fán bǎi yuán shǒu ，chéng tiān jǐng mìng ，mò bú yīn yōu ér dào zhe ，
凡百元首，承天景命，莫不殷憂而道著，
gōng chéng ér dé shuāi ，yǒu shàn shǐ zhě shí fán ，néng kè zhōng zhě gài guǎ 。
功成而德衰，有善始者實繁，能克終者蓋寡。
qǐ qí qǔ zhī yì shǒu zhī nán hū ？xī qǔ zhī ér yǒu yú ，jīn shǒu zhī ér bú zú ，hé yě ？
豈其取之易守之難乎？昔取之而有餘，今守之而不足，何也？
fū zài yīn yōu bì jié chéng yǐ dài xià ，jì dé zhì zé zòng qíng yǐ ào wù ；
夫在殷憂必竭誠以待下，既得志則縱情以傲物；
jié chéng zé wú 、yuè wéi yī tǐ ，ào wù zé gǔ ròu wéi háng lù 。
竭誠則吳、越為一體，傲物則骨肉為行路。
suī dǒng zhī yǐ yán xíng ，zhèn zhī yǐ wēi nù ，zhōng gǒu miǎn ér bú huái rén ，
雖董之以嚴刑，震之以威怒，終苟免而不懷仁，
mào gōng ér bú xīn fú 。yuàn bú zài dà ，kě wèi wéi rén ；zǎi zhōu fù zhōu ，
貌恭而不心服。怨不在大，可畏惟人；載舟覆舟，
suǒ yí shēn shèn 。bēn chē xiǔ suǒ ，qí kě hū hū ？
所宜深慎。奔車朽索，其可忽乎？
jun1 rén zhě ，chéng néng jiàn kě yù ，zé sī zhī zú yǐ zì jiè ；jiāng yǒu zuò ，
君人者，誠能見可欲，則思知足以自戒；將有作，
zé sī zhī zhǐ yǐ ān rén ；niàn gāo wēi ，zé sī qiān chōng ér zì mù ；jù mǎn yì ，
則思知止以安人；念高危，則思謙沖而自牧；懼滿溢，
zé sī jiāng hǎi xià bǎi chuān ；lè pán yóu ，zé sī sān qū yǐ wéi dù ；yōu xiè dài ，
則思江海下百川；樂盤遊，則思三驅以為度；憂懈怠，
zé sī shèn shǐ ér jìng zhōng ；lǜ yōng bì ，zé sī xū xīn yǐ nà xià ；jù chán xié ，
則思慎始而敬終；慮壅蔽，則思虛心以納下；懼讒邪，
zé sī zhèng shēn yǐ chù è ；ēn suǒ jiā ，zé sī wú yīn xǐ yǐ miù shǎng ；fá suǒ jí ，
則思正身以黜惡；恩所加，則思無因喜以謬賞；罰所及，
zé sī wú yǐ nù ér làn xíng 。zǒng cǐ shí sī ，hóng zī jiǔ dé ，jiǎn néng ér rèn zhī ，
則思無以怒而濫刑。總此十思，宏茲九德，簡能而任之，
zé shàn ér cóng zhī ，zé zhì zhě jìn qí móu ，yǒng zhě jié qí lì ，rén zhě bō qí huì ，
擇善而從之，則智者盡其謀，勇者竭其力，仁者播其惠，
xìn zhě xiào qí zhōng ；wén wǔ zhēng chí ，jun1 chén wú shì ，kě yǐ jìn yù yóu zhī lè
信者效其忠；文武爭馳，君臣無事，可以盡豫遊之樂，
kě yǐ yǎng sōng qiáo zhī shòu ，míng qín chuí gǒng ，bú yán ér huà 。
可以養松喬之壽，鳴琴垂拱，不言而化。
hé bì láo shén kǔ sī ，dài xià sī zhí ，yì cōng míng zhī ěr mù ，
何必勞神苦思，代下司職，役聰明之耳目，
kuī wú wéi zhī dà dào zāi ？
虧無為之大道哉？
jiàn tài zōng shí sī shū
諫太宗十思疏
【zuò zhě 】wèi zhēng 【cháo dài 】táng
【作者】魏徵 【朝代】唐
chén wén ：qiú mù zhī zhǎng zhě ，bì gù qí gēn běn ；yù liú zhī yuǎn zhě ，
臣聞：求木之長者，必固其根本；欲流之遠者，
bì xùn qí quán yuán ；sī guó zhī ān zhě ，bì jī qí dé yì 。yuán bú shēn ér wàng liú zhī
必浚其泉源；思國之安者，必積其德義。源不深而望流之
yuǎn ，gēn bú gù ér qiú mù zhī zhǎng ，dé bú hòu ér sī guó zhī ān ，chén suī xià yú
遠，根不固而求木之長，德不厚而思國之安，臣雖下愚，
zhī qí bú kě ，ér kuàng yú míng zhé hū ？rén jun1 dāng shén qì zhī zhòng ，
知其不可，而況於明哲乎？人君當神器之重，
jū yù zhōng zhī dà ，jiāng chóng jí tiān zhī jun4 ，yǒng bǎo wú jiāng zhī xiū 。
居域中之大，將崇極天之峻，永保無疆之休。
bú niàn jū ān sī wēi ，jiè shē yǐ jiǎn ，dé bú chù qí hòu ，qíng bú shèng qí yù ，
不念居安思危，戒奢以儉，德不處其厚，情不勝其欲，
sī yì fá gēn yǐ qiú mù mào ，sāi yuán ér yù liú zhǎng yě 。
斯亦伐根以求木茂，塞源而欲流長也。
fán bǎi yuán shǒu ，chéng tiān jǐng mìng ，mò bú yīn yōu ér dào zhe ，
凡百元首，承天景命，莫不殷憂而道著，
gōng chéng ér dé shuāi ，yǒu shàn shǐ zhě shí fán ，néng kè zhōng zhě gài guǎ 。
功成而德衰，有善始者實繁，能克終者蓋寡。
qǐ qí qǔ zhī yì shǒu zhī nán hū ？xī qǔ zhī ér yǒu yú ，jīn shǒu zhī ér bú zú ，hé yě ？
豈其取之易守之難乎？昔取之而有餘，今守之而不足，何也？
fū zài yīn yōu bì jié chéng yǐ dài xià ，jì dé zhì zé zòng qíng yǐ ào wù ；
夫在殷憂必竭誠以待下，既得志則縱情以傲物；
jié chéng zé wú 、yuè wéi yī tǐ ，ào wù zé gǔ ròu wéi háng lù 。
竭誠則吳、越為一體，傲物則骨肉為行路。
suī dǒng zhī yǐ yán xíng ，zhèn zhī yǐ wēi nù ，zhōng gǒu miǎn ér bú huái rén ，
雖董之以嚴刑，震之以威怒，終苟免而不懷仁，
mào gōng ér bú xīn fú 。yuàn bú zài dà ，kě wèi wéi rén ；zǎi zhōu fù zhōu ，
貌恭而不心服。怨不在大，可畏惟人；載舟覆舟，
suǒ yí shēn shèn 。bēn chē xiǔ suǒ ，qí kě hū hū ？
所宜深慎。奔車朽索，其可忽乎？
jun1 rén zhě ，chéng néng jiàn kě yù ，zé sī zhī zú yǐ zì jiè ；jiāng yǒu zuò ，
君人者，誠能見可欲，則思知足以自戒；將有作，
zé sī zhī zhǐ yǐ ān rén ；niàn gāo wēi ，zé sī qiān chōng ér zì mù ；jù mǎn yì ，
則思知止以安人；念高危，則思謙沖而自牧；懼滿溢，
zé sī jiāng hǎi xià bǎi chuān ；lè pán yóu ，zé sī sān qū yǐ wéi dù ；yōu xiè dài ，
則思江海下百川；樂盤遊，則思三驅以為度；憂懈怠，
zé sī shèn shǐ ér jìng zhōng ；lǜ yōng bì ，zé sī xū xīn yǐ nà xià ；jù chán xié ，
則思慎始而敬終；慮壅蔽，則思虛心以納下；懼讒邪，
zé sī zhèng shēn yǐ chù è ；ēn suǒ jiā ，zé sī wú yīn xǐ yǐ miù shǎng ；fá suǒ jí ，
則思正身以黜惡；恩所加，則思無因喜以謬賞；罰所及，
zé sī wú yǐ nù ér làn xíng 。zǒng cǐ shí sī ，hóng zī jiǔ dé ，jiǎn néng ér rèn zhī ，
則思無以怒而濫刑。總此十思，宏茲九德，簡能而任之，
zé shàn ér cóng zhī ，zé zhì zhě jìn qí móu ，yǒng zhě jié qí lì ，rén zhě bō qí huì ，
擇善而從之，則智者盡其謀，勇者竭其力，仁者播其惠，
xìn zhě xiào qí zhōng ；wén wǔ zhēng chí ，jun1 chén wú shì ，kě yǐ jìn yù yóu zhī lè
信者效其忠；文武爭馳，君臣無事，可以盡豫遊之樂，
kě yǐ yǎng sōng qiáo zhī shòu ，míng qín chuí gǒng ，bú yán ér huà 。
可以養松喬之壽，鳴琴垂拱，不言而化。
hé bì láo shén kǔ sī ，dài xià sī zhí ，yì cōng míng zhī ěr mù ，
何必勞神苦思，代下司職，役聰明之耳目，
kuī wú wéi zhī dà dào zāi ？
虧無為之大道哉？