回覆列表
  • 1 # 守望心底的執念

    看到有人問波伊提烏斯的3種音樂觀怎麼理解,就像是我問貝多芬為什麼會寫那麼多出色的交響曲。首先,波伊提烏斯有兩個身份,一個是非常熟悉古希臘文化的羅馬人,一個是最早的基督教思想家,也被視為奠定基督教基本神學思想的教父之一。 其次,他對基督教神學的很多理解都來自於古希臘思想,所以使得基督教的很多認識一開始就和古希臘思想保持了高度一致。 再次,他的三種音樂觀之所以這麼有名是因為被早期基督教會採納作為一個基本教義了,而這種觀點正是來源於古希臘人對世界的理解。 波伊提烏斯認為 宇宙的音樂是宇宙間天體萬物執行時的聲音,人聽不見但是它是上帝全能的造物,不可思不可議,因此最為高階。 人的音樂來自人體,雖不及宇宙之樂高階,但是人體也是自然的造物,身體和生命的運轉是個小宇宙,因此,人發出的聲音「聲樂」是好的音樂。 最下級的是器樂音樂,因為樂器是人造物,發出的聲音是人為之音,不是上帝和自然的創造,因此它不好,甚至敗壞!他認為這一點在現實中可以找到印證,人們聽器樂往往會被華麗的樂音吸引,被奪去心智。 這三種音樂觀來源於古希臘人認為世界的本源在抽象的理式層面「柏拉圖」,而不在現世的觀念。這一觀念的繼承使得後來的一千年左右基督教會在儀式音樂中,只允許人聲「唱詩班」而拒絕器樂「管風琴是例外」。

  • 2 # 林音悠揚

    這是個很好的問題,遺憾的是,這個問題並不是很好答…簡而言之,牽扯的知識點太多了。因為波埃修斯的思想不是在那個時代突然出現的,他更多像是一個當時哲學、美學思想的集大成者。而討論到羅馬帝國時期的波埃修斯,也就不得不涉及到一些古希臘巨擘們的思想與認識。本文會盡量以此思路為主線完成:

    1、古希臘的相關思想

    2、論古希臘到古羅馬哲學思想的一脈相承

    3、波埃修斯的生平與哲學思想

    4、對音樂的三種劃分及詳細解說

    5、對中世紀與後世的意義

    首先,我們大家應該都能達成這樣的共識:古希臘文明真實存在;古羅馬文明真實存在;古羅馬在學術和思想上與古希臘有著密切聯絡、且往後深刻地影響著歐洲中世紀,有著承前啟後的重要作用。在這個前提條件之下,我們先簡略聊一下古希臘學者對宇宙、以及對音樂的認識。

    在公元前6世紀,古希臘數學家畢達哥拉斯便已經發現,若一根弦的長度為另一根弦的一半,其振動頻率為其兩倍,而這兩根線振動所發出的樂音,其則構成音樂上最和諧的八度音程;類似,弦長比為3:2的兩根弦,則構成和諧程度次之的五度音程;弦長比為4:3的兩根弦,構成和諧程度再次之的四度音程,以此類推 (Maor, 2007, pp.19)。因此,在畢氏的時代,古希臘人便已知曉,音樂與簡約的數學規律之間存在著密切關係。

    同樣的,古希臘人也認為宇宙中天體的執行也同樣遵循著簡約的數學規律 (Berghaus, 1992),其中集大成者便是柏拉圖。柏氏的思想也源自上文所提的畢氏理論 (Blackwell, 1999, pp.176),在其著作《蒂密歐篇》(Τίμαιος) 與《理想國》的最後一章中,柏拉圖對“宇宙中的和諧” (cosmic harmony) 進行了一些相關描述 (Berghaus, 1992),這裡選了一段英文譯文放在下面的段落中 (Hamilton, 1961, pp.763, 840-841),由於與正題關係不大,此處不贅。

    We may venture to suppose, I said, that as the eyes are framed for astronomy so the ears are framed for the movements of harmony, and these are in some sort kindred sciences, as the Pythagoreans affirm and we admit. (530d)And from the extremities was stretched the spindle of Necessity, through which all the orbits turned. (616c) … And the spindle turned on the knees of Necessity, and up above on each of the rims of the circles a Siren stood, borne around in its revolution and uttering one sound, one note, and from all the eight there was the concord of a single harmony (617b-617c)

    前面講到了音樂與數學、以及宇宙與數學的關係,那麼,宇宙和音樂的關係也就呼之欲出了。時光飛逝,古羅馬的學者們也延續著觀點,在老普林尼 (Gaius Plinius Secundus) 的鉅著《博物志》(Naturalis Historia) 主要講述天文學的第二卷中,我們可以看到這樣的文字記述 (Plinii Secundi, 1826, pp.385-386),另附上未必靠譜的中文渣翻作為參考:

    Sed pythagoras interdum et musica ratione appellat tonum quantum absit a terra luna, ab ea ad mercurium dimidium spatii et ab eo ad veneris, a quo ad solem sescuplum, a sole ad martem tonum id est quantum ad lunam a terra, ab eo ad iovem dimidium et ab eo ad saturni, et inde sescuplum ad signiferum; ita septem tonis effici quam διὰ πασῶν ἁρμονίαν vocant, hoc est universitatem concentus; in ea saturnum dorio moveri phthongo, iovem phrygio et in reliquis similia, iucunda magis quam necessaria subtilitate.

    沿用畢達哥拉斯所引音律語彙,地、月間相隔一音(即現代觀念中的大二度);月、水間相隔半音(即小二度),水、金亦然;金、日間相隔一又半音(小三度);日、火間相隔一音,與地、月間等距;而火、木之間,木、土之間各距半音;土星與諸星宿之間猶隔一又半音。上述合計七音,畢氏謂之“διὰ πασων ἁρμονίαν”,即宇宙之諧律。據此,自土星為起音,可構成多利安音階;自木星為起音,則構成弗裡幾亞音階,依此類推。然而,上述細化可謂趣致,但並非必需。

    * 注1:柏氏的“宇宙和諧”,採用了cosmos (κόσμος) 一詞指代宇宙,此詞為希臘詞源,與“混沌” (χάος) 對應,強調整體的有序性;而普氏所指的宇宙諧律,採用universe (universalis) 一詞指代宇宙,此詞為拉丁詞源,強調宇宙的總體性與全面性。這兩個詞之間應該有著哲學意義上的細微差別,本人知識有限不能再作深究,這裡暫作一概而論,還望專家學者多多指教。

    以下為Rankin (2005) 所總結的在不同文獻中星辰與音律間的關係,本人加了中文註釋,另部分書名中文翻譯存疑:

    可以看出,這些文獻對於“宇宙諧律”的記載大同小異。注意,愛留根納、歐塞爾的雷米等都是中世紀學者,他們的記述很大程度上能說明,這一認知自西羅馬帝國覆滅後依舊有著傳承與發揚。

    下面,我們進入本文的正題:波埃修斯。

    根據文獻記述,波埃修斯 (Anicius Manlius Severinus Boëthius, 480-524AD) 在西羅馬帝國覆滅之際,出生於一個羅馬的政治世家。其學術天賦與政治天賦皆十分高超,其早年便以步入政壇,在東哥德王國統治下成為執政官。後來狄奧多里克大帝 (Flavius Theodericus) 懷疑其謀反,波埃修斯在囚禁與審判後被處決 (Marenbon, 2003, pp.8-10)。在被囚期間,其寫就了哲學鉅著《哲學的慰藉》 (De consolatione philosophiae)。

    題主在題幹中所指的內容,出現在其早年著作《音樂的綱要》(De institutione musica) 。以下文位元組選其相關文字 (Friedlein, 1867) 以便論述:

    Principio igitur de musica disserenti, illud interim dicendum videtur, quot musicae genera ab ejus studiosis comprehensa esse noverimus. Sunt autem tria. Et prima quidem mundana est; secunda vero humana; tertia quae in quibusdam constituta est instrumentis, ut in cithara vel in tibiis, caeterisque quae cantilenae famulantur. 首要之事,是與人討論時明晰音樂之類別。其共分三類,其一為宇宙 (mundana) 之音樂;其二為人之音樂;其三為樂器之音樂,或為琴瑟,或為絲竹,或為其他構築旋律之樂器。

    嗯,十分明晰,那我們接著看下去。

    Et primum ea quae est mundana in his maxime perspicienda est quae in ipso coelo, vel compage elementorum, vel temporum varietate visuntur. Qui enim fieri potest, ut tam velox coeli machina tacito silentique cursu moveatur? Et si ad nostras aures sonus ille non pervenit, quod multis fieri de causis necesse est, non poterit tamen motus tam velocissimus ita magnorum corporum, nullos omnino sonos ciere, cum praesertim tanta sint stellarum cursus coaptatione coniuncti, ut nihil aeque compaginatum, nihil ita commixtum possit intelligi. Namque alii excelsiores, alii inferiores feruntur, atque ita omnes aequali incitatione volvuntur, ut per dispares inaequalitates ratus cursuum ordo ducatur. Unde non potest ab hac coelesti vertigine ratus ordo modulationis absistere. Jam vero quatuor elementorum diversitates contrariasque potentias, nisi quaedam harmonica conjungeret, qui fieri posset, ut in unum corpus ac machinam convenirent? Sed haec omnis diversitas ita et temporum varietatem parit et fructuum, ut tamen unum anni corpus efficiat. Unde si quid horum, quae tantam varietatem rebus ministrant, animo et cogitatione discerpas, cuncta pereant, nec (ut ita dicam) quidquam consonum servent. Et ut in gravibus chordis is vocis est modus, ut non ad taciturnitatem gravitas usque descendat, atque in acutis ille custoditur acuminis modus ne nervi nimium tensi vocis tenuitate rumpantur, sed totum sibi sit consentaneum atque conveniens; ita etiam in mundi musica pervidemus, nihil ita nimium esse posse ut alterum propria nimietate disolvat. Verum quidquid illud est, aut suos affert fructus, aut aliis auxiliatur ut afferant. Nam quod constringit hiems, ver laxat, torret aestas, maturat autumnus, temporaque vicissim vel ipsa suos afferunt fructus, vel aliis ut afferant subminstrant. De quibus posterius studiosius disputandum est. 其一,宇宙之音樂,尤為可辨。可尋覓於天國之上、或原素歸併之間、季節往復之際。星斗天物,跑得比香港記者還要快,若何肅肅無聲?縱使大音希聲,定然有因——龐然大物,須臾千里,斷非寂然。燦燦群星,水乳交融;流彩華章,無物能及。雖星軌各有參差,其恆動之力相牟;縱使星體間循序恆常,其各間差異猶不可忽視。 由此,星體循序與星體縈旋不可分而視之。若諧律結合與四原素之力相悖,又怎能併合為一?然而,此等差異,亦引致四季與花果之殊異,從而構築成一歲一載。 可以想象,若任一調和差異之事物不復存在,一切皆會四分五裂,靈犀不復——換而言之,諧律定然無存。正如,調整低音音弦,使低音不致褪為無聲;另一方面,調整高音音弦,使緊細之弦不致繃斷,而整個音列協調統一。同理可辨析宇宙音樂,其中無一物會因放縱而損毀旁物;萬事萬物或結有碩果、抑或協助他物開花結果。 冬藏春融、夏炎秋熟,有抽枝結果之時令,亦有協助抽枝結果之季度。以上種種,將另文再述。

    好了,這就是文段中最難理解的一部分,我翻譯得也很蛋疼……但有這麼幾點還是非常明確的:首先,迥異於普氏的“星辰音律”說,波埃修斯文中的“宇宙音樂”實際上並不在討論具體的“音樂”—— 借用Dyer (2007) 的話說,波氏試著調和兩種不同學說中關於音樂與數學的關係。實質上,波氏認為,天體運動是不會發出聲音的,因此我們也無從感知與聽聞。但宇宙音樂是可以被辨認的,其存在於萬事萬物的“諧律”與有序中。也就是說,這裡的“宇宙音樂”是一個更廣義的概念,並不拘泥於前人學說中精確的數學比例或是某個具體的音高上。

    我們再繼續看下去:

    Humanam vero musicam, quisquis in sese ipsum descendit, intelligit. Quid est enim quod illam incorpoream rationis vivacitatem corpori misceat, nisi quaedam coaptatio, et veluti gravium leviumque vocum, quasi unam consonantiam efficiens, temperatio? Quid est autem aliud quod ipsius inter se partes animae conjungat, quae (ut Arisoteli placet) ex rationabili irrationabilique conjuncta est? Quid vero quod corporis elementa permisceat, aut partes sibimet rata coaptatione contineat? Sed de hac quoque posterius dicam. 凡能貫通自我者,可覺察到人類的音樂。對於結合人體與理性之無形本體,怎能不是某種諧律,正如謹慎定弦所產生之和音一般?除此之外,有何結合靈魂之事物(據亞里士多德所言)由理性與非理性構成?又是何物將體內原素混合、抑或依照既定順序將身體各部位拼合?此等稍後再論。

    這一段同樣令人費解,波埃修斯似乎沒有做出很多的論述,並且在最後留下了數個未解答的設問。但可以看出,波氏所指的“人的音樂”同樣不是發出聲響的、可被人耳所察覺的 (Holsinger, 2011, pp.13)。這裡的“人的音樂”也與前面“宇宙音樂”有著類似的本質,其指的是人身體內的、以及身體與靈魂間的和諧 (Stone-Davis, 2011, pp.28)。

    為了本文的完整,我們再看一下最後一部分,也就是“樂器的音樂”:

    Tertia est musica, quae in quibusdam consistere dicitur instrumentis. Haec vero administratur, aut intentione, ut nervis, aut spiritu, ut tibiis, vel his quae ad aquam moventur, aut percussione quadam, ut in his quae in concava quaedam virga aerea feriuntur, atque inde diversi efficiuntur soni. De hac igitur instrumentorum musica primum hoc opere disputandum videtur. Sed prooemii satis est. Nunc de ipsis musicae elementis est disserendum. 第三種音樂,止息於諸樂器中。發端於絲絃之繃張、或於筩管之吐息、或滴漏之聲、或金石之擊、或號角之鳴,八音肇始。“樂器之音樂”似乎應在文中最先商酌。上述總總,應足以作序,如今應開始討論音樂之基本原則。

    這一部分的論述非常簡單明瞭,似乎不需要再做贅述。要注意的是,波埃修斯對“樂器音樂”這一最具體的“音樂形式”著墨最少、且放在最後的部分,個人猜測這一部分並非波氏論述的重點。作為總結,Rankin (2005) 在其著作中作圖總結了波埃修斯與馬克羅比烏斯 (Macrobius Ambrosius Theodosius)《西庇阿之夢講評》(Commentariorum in Somnium Scipionis) 兩者所記述的三種音樂間的關係,下圖由本人漢譯:

    作為大概總結,波埃修斯提到的“音樂”是廣義的“諧律”,而非狹義的“聲響”。據此,波氏將音樂視為一種“究天人之際”的崇高學科。之後,在波埃修斯被教會封聖的中世紀時代,其《音樂的綱要》也成為權威著作而受後世學者重視。音樂也成為“四術” (quadrivium, 包括算術、幾何、音樂與天文) 之一,與“三藝” (trivium, 即語法、邏輯與修辭) 一同,成為中世紀博雅教育 (artes liberales) 的重要部分。而“音樂宇宙” (musica universalis) 的概念 (Eggert, 2013),也從畢氏理論肇始,由後世學者逐漸添磚加瓦、構成了完備的體系。

    * 注2:中世紀語彙中的“音樂宇宙”,主要採用的是“universalis”一詞,與普氏著作一致。波氏所用詞彙為“mundana”,其含義更多偏向於“世界的、世間的”。儘管我參考的某些文獻 (Devlin, 2011, pp.48) 認為universalis與mundana含義等同,但我認為這兩個概念之間尚有值得研究的細微差別。由於語言學相關知識有限,這裡暫且存疑,也望老師們能多提建議。

    最後,這樣一種樸素的宇宙觀,發端於希臘,承接於羅馬,啟迪了中世紀;即使蒞臨西方文明迎來啟蒙的前夕,仍然有著深刻的影響。為了間接說明這一點,這裡引用莎翁的一段文字 (Shakespeare et al., 1805, pp.416) 作為本文結尾:

    Sit, Jessica. Look how the floor of heaven Is thick inlaid with patens of bright gold. There"s not the smallest orb which thou behold"st But in his motion like an angel sings, Still choiring to the young-eyed cherubins. Such harmony is in immortal souls, But whilst this muddy vesture of decay Doth grossly close it in, we cannot hear it. - The Merchant of Venice, Act V, Scene I.

    參考文獻:

    Berghaus, G. (1992). Neoplatonic and Pythagorean notions of world harmony and unity and their influence on Renaissance dance theory. Dance Research, 10(2), 43-70.

    Blackwell, A. L. (1999). The sacred in music. Westminster John Knox Press.

    Devlin, M. (2011). Heavenly Harmonies. Winged House Press.

    Dyer, J. (2007). The place of musica in medieval classifications of knowledge. The Journal of Musicology, 24(1), 3-71.

    Eggert, K. S. (2013). Musica Universalis: from the Lambdoma of Pythagoras to the Tonality Diamond of Harry Partch.

    Friedlein, G. (1867). Anicii Manlii Torquati Severini Boetii De institutione arithmetica libri duo: De institutione musica libri quinque. Accedit geometria quae fertur Boetii. in aedibus BG Teubneri.

    Hamilton, E., Cairns, H., & Cooper, L. (1961). The collected dialogues of Plato. Princeton University Press.

    Holsinger, B. W. (2001). Music, body, and desire in medieval culture: Hildegard of Bingen to Chaucer. Stanford University Press.

    Maor, E. (2007). The Pythagorean theorem: a 4,000-year history. Princeton University Press.

    Marenbon, J. (2003). Boethius. Oxford University Press.

    Plinii Secundi, C. (1826). Naturalis historiæ, Libri XXXVII. Londini: Curante et imprimente A.J. Valpy, A.M.

    Rankin, S. (2005). Naturalis concordia vocum cum planetis: Conceptualizing the Harmony of the Spheres in the Early Middle Ages. Citation and Authority in Medieval and Renaissance Musical Culture: Learning from the Learned, 3-19.

    Shakespeare, W., Dennie, J., Johnson, S., & Steevens, G. (1805). The plays of William Shakespeare: With the corrections and illustrations of various commentators (Vol. 4). C. and A. Conrad & Company.

    Stone-Davis, F. J. (2011). Musical beauty: Negotiating the boundary between subject and object. Wipf and Stock Publishers.

  • 中秋節和大豐收的關聯?
  • 烤串起源哪哪個國家?